این شهر محل تولد نساجی است | گفت و گو با یک پیشکسوت در شهر جهانی نساجی
به گزارش پایگاه خبری اخبارخوب به نقل از همشهری آنلاین به بهانه ۱۲ تیر، روز صنعت نساجی، به کاشان که از ۲ سال پیش به عنوان شهر جهانی نساجی لقب گرفته سر می‌زنیم و مهمان کارگاه زری‌بافی استاد محمود تمتاجی می‌شویم. در میان رشته‌های متعدد نساجی و پارچه بافی، فقط کاشان است که هنوز چراغ ۱۰ کارگاه زری‌بافی را روشن نگه‌داشته و پیشکسوتان سعی دارند این شاخه از هنر نساجی را از گزند فراموشی نجات دهند.
بافنده همه فن حریف
راه و رسم پای دار قالی نشستن و پیچ و تاب چادرشب‌بافی را از مادرش یاد گرفت؛ مثل بسیاری دیگر از بچه‌های کاشانی که صدای دستگاه‌های بافندگی همیشه در خانه‌شان به راه بود. علاقه محمود تمتاجی به تار و پود و بافندگی هم از همان زمان آغاز شد و حالا پس از ۳۰ سال تجربه، با داشتن نشان درجه یک هنری، مهر اصالت یونسکو، ۴ نشان جهانی و ۵ نشان ملی صنایع دستی، همچنان با عشق و علاقه پای دستگاه پارچه بافی می‌نشیند.
او که از پیشکسوتان هنر زری‌بافی است، به همشهری می‌گوید: «بافنده‌ای که زری‌بافی بداند، یعنی مهارت پارچه‌بافی‌های دیگر را هم دارد. زری‌بافی با نخ گلابتون که تلفیقی از طلا، نقره و ابریشم است، انجام می‌شود.»
تمتاجی درباره قدمت این هنر می‌گوید: «زری‌بافی در زمان هخامنشیان متولد شد و در عهد ساسانیان به اوج شکوه خود رسید. کاشان در آن روزگار قطب زری‌بافی و مخمل‌بافی بود. یکی از کاربردهای این هنر، تهیه لباس‌های پادشاهان با پارچه گلابتون بوده و هنوز از این دست لباس‌ها در موزه‌های معروف دنیا وجود دارد. ذوق و هنر ظریف مردم ایران توانسته فلزسخت را رام کند و با آن پارچه ببافد.»
در زری‌بافی سنتی هم نخ تار و هم نخ پود از جنس ابریشم است. برای نخ تار در نهایت از دو رنگ و برای نخ پود از شش رنگ استفاده و پیچیدگی طرح و نقش پارچه شامل نقوش شکارگاه، شاه عباسی، اسلیمی، درخت سرو و نارون هم به کمک همین چند رنگ ایجاد می‌شود. نخ‌های نازک طلا و نقره هم در تار و پود همراه با ابریشم بافته می‌شود.
تلاش برای رونق یک مهارت
تمتاجی قیمت بالای پارچه‌های زری‌بافی را یکی از علل فراموشی این هنر می‌داند و ادامه می‌دهد: «زربفت‌هایی که در ۱۰ کارگاه کاشان بافته می‌شود، معمولا به شکل تابلوی تزئینی نفیس یا برای خرج کار لباس بانوان استفاده می‌شود.» او معتقد است با تکه‌های کوچک این پارچه‌ها هم انواع زیورآلات را می‌شود درست کرد، به شرطی که از هنرمندان بافنده حمایت شود.
تمتاجی ادامه می‌دهد: «به دلیل ظرافت کار در طول روز فقط ۳ تا ۴ سانتی‌متر بافته می‌شود. دو نفر بافنده می‌خواهد و نقشه زری‌بافی هم باید توسط استادکار پیاده شود.» او بارها فوت و فن انواع پارچه‌بافی و زری‌بافی را در کارگاه‌های آموزشی به علاقه‌مندان یاد داده‌است. می‌گوید: «هر چه آموخته‌ام را به نسل جدید یاد می‌دهم تا این هنر اصیل ایرانی زنده بماند. راه‌اندازی بازارچه‌های صنایع دستی، معرفی پارچه‌بافی کاشان و کاهش قیمت مواد اولیه برای هنرمندان راهکارهای حفظ این هنر کهن است.»
۷۵ نشان هنری برای نساجی کاشان
طبق اعلام اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کاشان هنرمندان فعال در زمینه نساجی سنتی در ۱۰۰ نفر هستند که این هنرمندان با ۳۰ دستگاه شعربافی، ۱۰دستگاه زری‌بافی، ۵ دستگاه مخمل‌بافی و یک دستگاه چادر شب‌بافی به زنده ماندن هنر اصیل نساجی منطقه کمک می‌کنند. مخمل‌بافی، شعربافی، مهارت بافت فرش، قالی‌بافی، زیلوبافی، گیوه‌بافی، رنگرزی سنتی و مهارت بافت فرش جوشقان نیز از جمله آثار ثبت شده در فهرست میراث ناملموس کشور مرتبط با نساجی سنتی کاشان است. هنرمندان کاشان تاکنون ۱۸ نشان اصالت یونسکو و ۷۰ نشان ملی مرغوبیت صنایع‌دستی را کسب کردند که از این تعداد ۷۵ نشان در رشته نساجی است.